ÇOCUK VE ERGEN GELİŞİM DÖNEMLERİ
İnsan gelişimi sizce durağan bir yapıda mıdır ya da belirli bir zaman sonra gelişim hala devam eder mi? Bu yazımızda bu soruları çocuk ve ergen gelişimi üzerinden cevaplayacağız. Anne karnında başlayan insan gelişimi yaşamın sonuna dek devam eder. Gelişim üzerine çalışan pek çok araştırmacı gelişimi dönemler halinde incelemiştir. Ancak yapılan araştırmalara göre gelişim dönemi yaşları farklılık göstermektedir. Genel olarak bir değerlendirme yapılırsa;
- 0-2 yaş: Bebeklik Dönemi
- 3-6 yaş: İlk Çocukluk/ Oyun Dönemi
- 7-11 yaş: İkinci Çocukluk Dönemi/ Okul Dönemi
- 12-18 yaş: Ergenlik Dönemi
Bebeklik Dönemi( 0-2 yaş):
- Bu dönemde çocukların en hızlı büyüyüp geliştiği dönemdir.
- Kas ve kemik gelişimlerini takip eden yürüme, dış dünyayı keşif çalışmaları bu dönemde başlar ve devam eder.
- Bebekler bu dönemde alıcı rolündedir. Dış dünyada gördüğü, dokunduğu, duyduğu her şeyi hafızasına yerleştirir. Zamanı geldiğinde ise bu bilgileri kullanır. Bu sebeple bebeğin algıladığı her şey onun ilerideki kişilik gelişiminin oluşmasında bir temel oluşturur.
- Dil gelişiminin de temelleri bu dönemde atılır. Bu bağlamda annenin çocukla konuşması, oyunlar oynaması ve bebeğin çevresindeki konuşmalar onun için önem taşır. Dil ve zihin gelişimi birbiriyle bağlantılı olarak ilerler.
- Bebek bu dönemde annesine bağımlı bir hayat sürdüğünden dolayı annesinin onun ihtiyaçlarını doğru ve zamanında karşılaması durumunda “temel güven” duygusunu edinir. Bu dönem sağlıklı olarak atlatılırsa yani çocuğun sevgi, beslenme, boşaltım gibi ihtiyaçları zamanında ve doğru olarak karşılanırsa bebek, annesinden belirli bir zaman uzak kalsa bile öfke ve kaygı duygularına kapılmaz çünkü annesinin varlığını kendi bünyesinde kabullenmiştir.
İlk Çocukluk/ Oyun Dönemi(3-6 yaş):
- Bebeklik dönemindeki gelişim hızı bu dönemde biraz yavaşlayabilir. Büyük ve küçük kas becerilerinde gelişmeler devam eder.
- Bu dönemde çocuk cinsiyetine dair farkındalık kazanır ve sorular sorar. Bu soruları azarlamadan, bağırmadan mantık çerçevesinde cevaplamak önemlidir.
- Çocuk bu dönemde sosyalleşmeye başlar, dış dünyayla daha çok etkileşime girer ve kuralların varlığını öğrenir. Çocuklara oyun temelli kuralları anlatarak evin kuralları daha kalıcı olarak aktarılabilir.
- Bu dönemde çocuk kendi yapabildiklerinin farkına varır ve girişimci yanı ortaya çıkar. Çocuğun yapabileceği etkinliklerde cesaretlendirilmesi ve kendi başına yapması çok önemlidir. Aksi durumda çocuk suçluluk duygusuna kapılır ve ileriki hayatında başkalarına bağımlı bir kimlik edinebilir.
- Çocuğun ahlak ve vicdan gelişiminin temelleri de bu dönemde atılır. Bu sebeple ahlak ve vicdan öğretilerine dikkat edilerek uygun bir dille anlatım yapılmalıdır.
İkinci Çocukluk/Okul Dönemi(7-11 yaş):
- İlkokulun ilk zamanlarında büyümede diğer dönemlere göre yavaşlama görülür. Bu dönemin sonlarına doğru çocuklar için ergenlik dönemi başlar. Kız çocukları, erkek çocuklarından daha hızlı büyüyebilir. Ancak bu durum ergenlik döneminde değişmeye başlar.
- İlkokula bu dönemde başlayan çocuk; mantıklı düşünme becerisi kazanır, yaşıtlarıyla daha fazla vakit geçirmek ister, hafıza ve dil becerileri artar, kendine yönelik farkındalığı artar ve benlik saygısı gelişmeye başlar.
- Bu dönemde çocuk kendini ve başkalarını kıyaslamaya başlar ve aşağılık ve yetersizlik duygularına kapılabilir. Bu durumda çocuğun “başarılı olma ve çalışkanlık” duygusunu edinmesi çok önemlidir. Bu sebeple ebeveynlerin ve öğretmenlerin çocuğun başarılarını desteklemesi, başarısız olduğu durumlarda ise cesaretlendirme yapması gereklidir. Çocuktan yeteneğinin üzerinde bir başarı beklemek olanaksızdır. Diğer arkadaşları ve çevreyle kıyaslamak onların benlik algılarına zarar verir.
Ergenlik Dönemi(12-18 yaş):
- “BİR TIRTILIN KELEBEĞE DÖNÜŞME DÖNEMİ” Ergenlik Dönemidir.
- Kızlarda 10-11, erkeklerde ise 11-12 yaşından itibaren ergenlik döneminin özellikleri görülmeye başlanıp 21-22 yaşına kadar devam edebilir. Bazı kız ve erkeklerde bu dönemin özelliği 14-15 yaşından itibaren de görülmeye başlanabilir.
- Birey bu dönemde kendisine “Ben Kimim?” sorusunu sorar ve bilişsel ve bedensel olarak kendine yönelik farkındalık oluşturur. Bazı kişiler bu dönemde beğendikleri kişilerin özellikleri ile kendilerini özdeşleştirir ve taklit edebilir. Bu dönemin sağlıklı olarak atlatılması sonucu kişiler kendilerine ait bir kimlik oluştururlar.
- Bu dönemde bireyler kimlik arayışında olduklarından dolayı karşı cinsten kişilere, dini konulara, öğreti ve ideolojilere ilgi duyar. Bu durumda ebeveyn ve öğretmenlerin, öğrencilerin rol model aldıkları kişiler hakkında bilgi sahibi olmaları ve kendilerinin de bireylere örnek olmaları gerekmektedir.
- Bu dönemde en sık rastlanılan duygu biçimleri; kendine güven, korku, endişe, sevgi, öfke ve hüzündür.
- Bu dönemde bireylerde; yalnızlık isteği, çalışma isteksizliği, disipline karşı direniş, çekingenlik, fazla hayal kurma görülebilir. Ebeveynleri telaşlandıran bu özelliklerin varlığı çocuğun gelişiminin bir parçası olduğu unutulmamalıdır.
Neler Yapabiliriz?
- Öğrencilerin yetenekleri ölçüsünde amaçlar belirlemelerinde yardımcı olalım, fırsatları değerlendirmelerini sağlayalım.
- Başarılarını ön planda tutarak başarısızlıklarına odaklanalım.
- Çocukların kendi başlarına yapabilecekleri işleri görev olarak verelim ve başarı duygusunu tatmalarını sağlayalım. Ufak-tefek hatalarda hoşgörülü davranalım.
- Kendi kararlarını vermelerinde ve kararlarından sonra gelen sorumluluklarını almalarına imkan tanıyalım
- Duygularını dile getirmelerinde olanak sağlamak için güven ortamı oluşturalım.
- Fiziksel özelliklerine ve karakterlerine yönelik aşağılayıcı ifadeler kullanmayalım, yaptıkları davranışlar üzerinden onlarla konuşalım.
- İçine kapanık, sessiz ve kendine güvenmeyen öğrenciler için farklı etkinlikler planlayalım. Ancak kararları kendilerine bırakalım.
- ÇOCUKLARIMIZI KOŞULSUZ SEVELİM.
Kaynakça
Gürses, İ. ve Kılavuz, M. A. (2011). Erikson’un Psiko-Sosyal Gelişim Dönemleri Teorisi Açısından Kuşaklarası Din Eğitimi ve İletişimin Önemi. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, 20(2), s: 153-166.
Nevşehir Ram İnternet Sitesi( Çocuk ve Ergen Gelişim Dönemleri)
